10 راهکار تقویت خلاقیت در دانش آموزان که از هر کدام یک نابغه می‌سازد

دکتر علی اکبر سیف در کتاب روانشناسی پرورشی نوین، در بخش‌هایی به تفکر خلاق و تقویت آن پرداخته است. این مباحث امروزه در ارتباط با آموزش نیز بسیار پر طرفدار است، چرا که پرورش خلاقیت در دانش‌آموزان موجبات پیشرفت آنان در درس و همچنین شغل آینده‌ی آنان می‌شود.

متخصصان نیز معتقدند که نیروی انسانی هوشمند و خلاق، شرط اساسی پیشرفت جامعه و دستیابی به بهره‌وری پایدار است. به همین جهت پرورش خلاقیت مدت‌هاست در دستور کار نظام‌های آموزشی قرار گرفته است.

اما یک معلم چگونه می‌تواند زمینه‌ی رشد خلاقیت را در دانش‌آموزان فراهم کند. علی اکبر سیف به ما در این زمینه با پیشنهاد روش‌هایی، کمک می‌کند.

[bs-quote quote=”بالاترین هنر آموزگار این است که لذت در دانش و بیان خلاقانه را در افراد برانگیزد.

” style=”default” align=”center” author_name=”آلبرت انیشتین” author_avatar=”https://sookhtejet.com/wp-content/uploads/2019/08/آلبرت-انیشتین.jpg”][/bs-quote]

1 » استفاده از مغایرت‌ها:

ارائه‌ی مطالبی که خلاف باورهای مرسوم و عمومی علمی باشد؛ مثلاً معلم در درس علوم از دانش‌آموزان بخواهد که نظریات قدیمی را رد کنند و بدین ترتیب دانش‌آموزان را برانگیزد تا همه چیز را ارزیابی کنند و راه‌های جالبی برای آزمودن و اثبات کردن مسائل بیابند.

2 » استفاده از تمثیل:

معلم به دانش‌آموزان کمک کند تا با استفاده از چیزهایی که قبلاً می‌دانستند در موقعیتی مشابه به اطلاعات، حقایق و اصول تازه‌ای دست یابند. به آن‌ها نشان داده شود چگونه محصولات علمی بر اساس موقعیت‌های مشابه شکل گرفته‌اند.

3 » توجه به کمبودها و خلأ موجود در دانش:

از دانش‌آموزان خواسته شود به جای آنکه به دانسته‌های انسان بپردازند، آنچه را برای او مجهول مانده است، بررسی کنند. مهارت دانش‌آموزان را برای جست و جوی شکاف‌ها، ناشناخته‌ها و مجهولات توسعه دهند. معلم باید از دانش‌آموزان بخواهد که تمام تعریف ممکن یک مسئله و همچنین موارد نقض آن را جست و جو کنند.

چطور دریچه‌های پنهان مغز را برای خلاقیت باز کنیم؟ در این مقاله بخوانید.

 

4 » تقویت تفکر درباره‌ی امکانات و احتمالات:

فرصت‌هایی ایجاد شود تا به سؤال‌هایی مانند چطور، اگر، از چه راه‌هایی، پاسخ داده شود و حتی خود دانش‌آموزان وادار به پاسخ دادن به آن‌ها شوند. دانش‌آموزان باید بفهمند چگونه یک چیز به چیز دیگر منجر می‌شود. هنگام ارائه‌ی مسئله، به دانش‌آموزان فرصت اندیشیدن به راه‌حل‌های مختلف آن داده شود.

5 » استفاده از سؤال‌های محرک:

معلم باید بیشتر به گزاره‌های پرسشی که به درک عمیق نیازمندند، توجه کند و از سؤال‌هایی استفاده کند که به ترجمه، تفسیر، تعریف، اکتشاف و تجزیه و تحلیل نیاز دارد.

6 » تشویق به مطالعه درباره‌ی افراد خلاق:

معلم باید افراد موفق و خلاق در طول تاریخ را به دانش‌آموزان معرفی کند و راه و روش خلاق شدن آن‌ها را توضیح دهد. همچنین باید دانش‌آموزان را تشویق کند تا به کند و کاو درباره‌ی زندگی افراد خلاق بپردازند و بفهمند که این افراد که بوده و چگونه خلاق شده‌اند.

7 » تقویت تعامل دانش‌آموزان با اطلاعات قبلی:

فرصت‌هایی برای دانش‌آموزان ایجاد شود تا با اطلاعاتی که دارند، بازی کنند و به آن‌ها کمک کنند و فرصت دهند تا بتوانند با استفاده از حقایق و اطلاعاتی که قبلاً آموخته‌اند، کارهایی را تجربه کنند.

8 » تقویت مهارت مطالعه‌ی خلاق:

از دانش‌آموزان خواسته شود به جای آنکه بگویند چه خوانده‌اند، عقایدی را که در نتیجه‌ی خواندن به دست آورده‌اند، بیان کنند.

اگر خودتان هم به شخصه احساس می‌کنید جای افزایش خلاقیت زیادی دارید توصیه می‌کنم مقاله‌ی برگه‌ی افزایش خلاقیت را مطالعه کنید.

 

9 » ایجاد ابهام و تقویت آن:

همه می‌دانند که دانش‌آموزان زمانی یاد می‌گیرند که با موقعیت‌های حل مسأله مواجه باشند. بنابراین، معلم باید موقعیت یادگیری را با بیان نکته‌ای آغاز کند و سپس دست نگه دارد و اجازه دهد دانش‌آموزان خود با اطلاعات بازی کنند و درگیر شوند، این روش خوبی است که به یادگیری خود هدایتی منجر می‌شود.

10 » استفاده از روش‌های اکتشافی:

در روش اکتشافی، دانش‌آموز خود به جست و جوی راه حل می‌رود و معلم نقش راهنما را دارد. در این روش، چگونگی یافتن جواب مسأله بیش از جواب آن اهمیت دارد. دانش‌آموز خود را به اطلاعاتی که پیرامون مسئله وجود دارد، محدود نمی‌کند بلکه از زوایای مختلف به مسئله توجه کرده و حتی ممکن است تغییراتی در آن ایجاد کند. بدین ترتیب امکان تجربه‌ی شخصی توسط دانش‌آموزان، موقعیت یادگیری را برای آن‌‌ها جذاب و مطلوب نماید و انگیزه‌های درونی‌شان را تقویت می‌کند.

همه‌ی این جنبه‌ها در کشف و شکوفایی استعداد خلاق دانش‌آموزان تأثیر مستقیم دارد. برخی از پیشنهادها‌ی مهم صاحب نظران در مورد فنون آفرینندگی یا خلاقیت:

1- تجارب دانش‌آموزان را با موقعیت‌های خاص محدود نکنید.

2- برای طرح سؤال‌ها و اندیشه‌های غیر معمول و تازه ارزش قائل شوید.

3- فرصت‌هایی برای خودآموزی و یادگیری اکتشافی در اختیار یادگیرندگان قرار دهید.

4- نسبت به تفاوت‌های فردی یادگیرندگان با احترام برخورد کنید.

5- رفتارهای آفریننده را برای کودکان سرمشق قرار دهید.

6- سعی کنید از روش‌ها و فنون ویژ‌ه‌ی بالا بردن سطح آفرینندگی استفاده کنید.

پرورش خلاقیت در افراد تا حد بسیار زیادی به محیطی بستگی دارد که بیشتر زمان خود را در آن سپری می‌کنند. برای دانش‌آموزان و کسانی که در محیط‌های آموزشی زمان می‌گذرانند، پرورش خلاقیت آسان‌تر صورت می‌گیرد و دوام پایداری تفکر خلاق در یک ذهن خلاق و مستعد بیشتر است و طبعاً رشد و پرورش تولد خلاق برای قشر دانش‌آموز نیز بسیار مثمر ثمر خواهد بود.

از مهم‌ترین صفات آدمی خلاقیت است. این خلاقیت می‌تواند در عرصه‌های مختلف صورت گیرد، در هنر، در فرهنگ، در علم و دانش  و … به همین دلیل پرورش استعداد در دانش‌آموزان باید به عنوان یکی از اهداف آموزش، بسیار مورد توجه قرار گیرد.

هر چه فرد بتواند خلاقیت را در تفکر خود ایجاد کند، زمینه‌ی نوآوری در زندگی نیز برای وی بیشتر خواهد شد و این امر مهم باید در کلاس درس به جدّ رعایت شود.

---

در همین زمینه بخوانید:

• چگونه خلاقیت خود را به صورت پایدار در هر سنی تقویت کنیم؟
• چرا افراد خنگ سریع تر از افراد باهوش پولدار میشوند؟
• هوش نسبی – اولین درسی که بعد از استخدام در گوگل یادمیگیرید
• این سه سوال تعیین می‌کند شما به درد رهبری می‌خورید یا نه؟