با این روش پرورش خلاقیت با چند نقاشی کارتونی خلاق‌ترین فرد جمع باشید

پرورش خلاقیت یک نیاز مهم بشری است و در تمام ابعاد زندگی انسان نقش دارد. خلاقیت عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه‌ی انسان؛ به طوری که انسان بتواند عوامل علّی را به شیوه‌‌های جدید ترکیب کند.

خلاقیت از دیدگاه روانشناسی،  پدیدار شدن تلفیقی از اندیشه‌های نو به وسیله‌ی شهودگرایی از منابع ناشناخته تعریف شده است.

در میان متفکران و محققان پیرامون خلاقیت اتفاق نظر وجود ندارد. برای نمونه، گیلفورد (1962) خلاقیت را مجموعه‌‌ی ویژگی‌ها و توانایی‌های فردی می‌داند.

در واقع خلاقیت از دیدگاه گیلفورد عبارت از تفکر واقع‌گرا است، یعنی تفکر از جهات مختلف و ابعاد گوناگون. در حالی که محققانی دیگر از جمله هارینگتون (1990)، آمابیل (1989) و سیکزنتمی هالی (1989) خلاقیت را موضوعی کاملاً اجتماعی می‌دانند.

هنسی و آمابیل (1989) معتقدند که تحقیقات ما نشان داده است عوامل اجتماعی و محیطی نقش اصلی را در کار خلاق ایفا می‌کنند و بین انگیزه‌های شخصی و خلاقیت ارتباط قوی‌ای وجود دارد که قسمت زیادی از این گرایش را محیط اجتماعی یا حداقل جنبه‌های خاصی از محیط تعیین می‌کنند.

سیکزنتمی هالی (1989) بر این باور است که ما نمی‌توانیم به افراد و کارهای خلاق جدا از اجتماعی که در آن عمل می‌کنند بپردازیم، زیرا خلاقیت هرگز نتیجه‌ی عمل فرد به تنهایی نیست.

هارینگتون بر مبنای شناخت محیط زیست، زیست شناسی نظریه‌ی اجتماعی خویش را از خلاقیت پایه‌ریزی می‌کند و معتقد است همان گونه که موجودات با یکدیگر و با زیست بومشان در ارتباط‌اند، در زیست بوم خلاق نیز همه‌ی اعضا و همه‌ی جنبه‌های محیطی در حال تعامل‌اند.

خلاقیت، ارائه‌ی کیفیت‌های تازه از مفاهیم و معانی است. گیزلین (1954) به خلاقیت به عنوان یک محصول می‌نگرد، در حالی که دیدگاه‌های دیگر به آن به عنوان یک فرآیند توجه می‌کنند مانند مدنیک (1962) که خلاقیت را چنین تعریف می‌کند، شکل دادن به عناصر متداعی به صورت ترکیبات تازه که با الزامات خاصی مطابق است یا به شکل مفید است.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید تعاریف و دیدگاههای بسیار زیاد و البته متفاوتی در مورد خلاقیت وجود دارد که پرداختن به آن‌ها فرصت دیگری را می‌طلبد. اما با مطالعه‌ی این دیدگاه‌ها متوجه می‌شویم که مسئله‌ی خلاقیت و پرورش آن از مسائل مهمی بوده که ذهن اندیشمندان را به خود مشغول ساخته و آن‌ها در مورد خلاقیت و ابعاد آن تحقیقات بسیار کرده و نظریات گوناگونی را مطرح کرده‌اند.

ایده‌های بسیار زیادی برای پرورش خلاقیت وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به کار گرفت و باعث پیشرفت در ابداع ایده‌های خلاقانه خود و دیگران شد.

یکی از این ایده‌ها « ایده کارتون » است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

پرورش خلاقیت
با روش ایده کارتون
یا «ideacartoon technique»

از آنجایی که واژه‌ی انگلیسی ideacartoon تر کیب دو کلمه‌ی idea به معنای ایده و cartoon به معنای کاریکاتور است، بنابراین نام این تکنیک ایده کارتون نام‌گذاری شده است.

به طور کلی خلاقیت به دو نوع تفکر – تفکر کلامی و تفکر دیداری احتیاج دارد. هر یک از این حالات فکری مربوط به یک قسمت از مغز است. تفکر کلامی مربوط به مغز چپ و تفکر دیداری مربوط به مغز راست است(برای افراد راست دست).

تفکر خلاق به هر دو حالت فکری احتیاج دارد و ضعف و فقدان هر یک مانعی برای خلاقیت محسوب می‌شود بنابراین می‌توان گفت دو حالت فکری مکمل هم هستند لذا چون بیشتر افراد به تفکر زبانی عادت کرده‌اند و در آن مهارت یافته‌اند، نمی‌توانند خلاقانه فکر کنند.

این تکنیک برای تقویت فکر دیداری افراد طراحی شده است. به این ترتیب که فکر فرد به وسیله‌ی نیروی تصاویر، طرح‌ها، نقشه‌ها و شکل‌های کمدی از دنیای کلمات آزاد می‌گردد.

به عبارت دیگر فرد به کمک انعطاف‌پذیری زبان تصاویر و اشکال(برعکس انعطاف ناپذیری کلمات) بهتر می‌تواند روابط جدیدی را بین مشخصه‌ها و اجزاء یک یا چند موضوع برقرار سازد. در واقع زبان تصاویر شامل تعدادی سمبلهای دیداری مختصر است که جانشین کلمات می‌‌شوند.

برای بیان منظور به وسیله‌ی زبان تصاویر، لازم نیست فرد نقاش باشد بلکه با تصاویر بسیار مختصر و ابتدایی می‌توان منظور را منتقل کرد.

روش ایده کارتون در عمل

• موضوع یا مشکل را به اجزاء و جنبه‌های مختلف تقسیم کنید.
• سعی کنید هر یک از اجزاء را به کمک رسم سمبلهای ساده گرافیکی توصیف کنید هر یک از تصاویر باید ویژگی‌های یک جزء را نشان دهد و روی کارتی جداگانه که پشت آن، نام آن جزء نوشته شده است ترسیم گردد.
  سعی کنید احساستان را ترسیم کنید و اجازه دهید تصور شما از آن جزء به راحتی و روش خود پدیدار و منعکس شود به عبارت دیگر سعی کنید در تصورات خود از آن جزء دخل و تصرف نکنید و آنچه را که احساس می‌کنید به تصویر بکشید.
• کارت‌های ترسیم شده را به روی تابلویی نصب کنید. به صورت اتفاقی و به منظور تحریک ایده‌ها بدون جهت دهی آگاهانه، سمبلها را چندین بار در دسته‌های مختلف گروه‌بندی کنید.
• سعی کنید ایده‌هایی در رابطه با موضوع یا مشکل اصلی بیابید.
• در صورت عدم موفقیت می‌توانید تصاویر جدید رسم کرده و یا دوباره از ابتدای فرآیند شروع کنید. تنظیم مجدد دسته‌ها باعث ایجاد ارتباطی جدید و تحریک ایده‌های تازه می‌گردد.

این تکنیک به شما کمک می‌کند مشکل را بهتر ببینید، بهتر بیان کنید، بهتر تعریف کنید و راجع به آن نیز بهتر بتوانید فکر کنید. بنابراین می‌توانید در نهایت مشکلات را بهتر و خلاق‌تر حل نمایید.

زبان تصاویر باعث افزایش توان تفکیک و تقسیم بندی موضوعات کلی به موضوعات کوچکتر و ارتباط  آن‌ها در قالب‌های جدید می‌گردد. همچنین کاریکاتورها باعث تعمیق و توسعه‌ی بینش بصیرت و فراست شخص نسبت به موضوع می‌شود. آن‌ها به شما اجازه می‌دهد با چشمانی تازه به مشکل نگاه کنید.

همین عوامل قدرت تفکر شما بالا برده و خلق ایده را برای شما راحت‌تر می‌سازد و به بیانی دیگر ذهن شما را به جنب و جوش وا می‌دارد.

تمرین روش ایده کارتون

• تصور کنید به فردی برخورده‌اید که هیچ زبانی بلد نیست و تنها می‌توانید به کمک تصاویر و نقاشی منظورتان را به او برسانید. حال برای اینکه به او بگویید(خوش آمدید) و از او بپرسید که (چه جور جایی زندگی می‌کند) تصویر و سمبلهایی ترسیم کنید.
• کاریکاتورهایی با مشخصات محیط کاری یا حرفه‌ای خود از قبیل قوانین، مفاهیم، دانشجویان و … ترسیم کنید.
• چند کاریکاتور در رابطه با هر یک از موضوعات زیر ترسیم کنید. عید نوروز، جشن تولد، جشن ازدواج، جشن فارغ‌التحصیلی.

این تمرین را می‌توان در موضوعات مختلف به کار برد و تصاویر بیشتر و بیشتری را کشید. به یاد داشته باشید این تکنیک را باید زیاد تمرین کرده تا بتوانید نتایج آن را مشاهده کنید. به یک یا دو مرتبه لطفاً بسنده نکنید.

یادمان باشد:

خلاقيت حقيقي كل زندگي را در بر مي گيرد و به وسيله ي ابزارهايي از شهود بيان مي شود كه فراسوي منطق و آن چيزي است كه زبانهاي ديگر قادر به ابراز آن هستند.

تادائو آندو