با تکنیک بارش مغزی چطور می‌توانید خلاقیت و قدرت حل مسئله‌تان را ده برابر کنید؟

خلاقیت در انسان یک پدیده‌ی چالش‌پذیر، پر تضاد و مجذوب کننده است. در واقع عامل خلاقیت یکی از چندین عواملی است که در بستر مفهوم «زندگی اجتماعی» آدمی قابل طرح و بررسی بوده و به نوبه‌ی خود پیامدهای گوناگونی را نیز در بر داشته است. برای افزایش خلاقیت راه‌های زیادی پیشنهاد شده است که روش بارش مغزی یکی از بهترین تکنیک‌های حال حاضر در دنیاست.

به طور کلی، ارائه‌ی تعریفی جامع، مانع و دقیق از خلاقیت که شامل همه‌ی ابعاد و کنش‌های آن باشد اگر غیرممکن نباشد، امری بسیار مشکل است. اما متداول‌ترین برداشت از خلاقیت عبارت است از اینکه فرد فکری نو و متفاوت ارائه دهد.

«بی‌شک یکی از زیباترین ویژگی‌های انسان، قدرت آفرینندگی و یا خلاقیت اوست. به واسطه‌ی همین ویژگی است که انسان می‌تواند اهداف آرمانگرایانه‌ی خود را پدید آورد و توانایی‌های خود را شکوفا سازد».

بارش مغزی از جمله روش‌هایی است که می‌توان در جهت رشد و گسترش تفکر در افراد به کار برد. بارش مغزی روشی جالب اما شگفت‌انگیز است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افراد با این روش می‌توانند تقریباً دو برابر زمانی که به تنهایی کار می‌کنند، ایده تولید کنند. بارش مغزی یک فرآیند گروهی است.

در لغت‌نامه‌ی «وبستر» آمریکا معنی بارش مغزی چنین آمده است:

• جنون زودگذر و شدید.
• عقیده‌ی ناگهانی و هوشمندانه.
• عقیده‌ی گیج کننده و گستاخانه.

آزبورن، اصطلاح بارش مغزی را چنین تعریف می‌کند:

«یک فن جمعی که طی آن گروهی می‌کوشند تا با جمع کردن همه‌ی ایده‌هایی که اعضای گروه به طور خودجوش ارائه می‌کنند، راه حلی برای یک مسئله‌ی خاص بیابند».

دیچکو و کرافورد درباره‌ی اثربخشی روش بارش مغزی می‌گویند:

« روش بارش مغزی به مثابه‌ی وسیله‌ای جهت یادآوری مفاهیم و اصول مورد نیاز برای حل مسئله به یادگیرندگان کمک می‌کند».

 

بارش مغزی چگونه است؟

پتی در این مورد می‌گوید:

« از همه‌ی ایده‌ها استقبال می‌شود، با وجود این ایده‌های غیر معمول یا احمقانه بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرند.هدف، کمیت است نه کیفیت؛ به ایده‌های ارزشیابانه اجازه‌ی بروز داده نمی‌شود. همه‌ی افراد گروه در مالکیت ایده‌ها سهیم هستند؛ تلفیق یا اصلاح ایده‌های پیشین باید مورد تشویق قرار گیرد».

این روش مزایایی دارد از جمله:

• برقراری ارتباط آزاد با فراگیران
• ارائه‌ی نظرات و عقاید جدید
• بیان آزادانه‌ی افکار
• تحریک خلاقیت فکری فراگیران
• شرکت در فعالیت‌های ذهنی

این روش چند قانون اساسی دارد:

قانون اول تکنیک بارش مغزی | انتقاد ممنوع

هیچ یک از اعضای گروه اجازه‌ی انتقاد از ایده‌ها را ندارند؛ حتی اگر ایده‌ی ارائه شده پوچ و بی معنی باشد؛ زیرا در پایان جلسه بارش مغزی درباره‌ی ایده‌ها نظر خواهی می‌شود. هرگونه اظهار نظر در مورد ایده‌ها در ابتدای کار باعث ناکامی جریان ایده‌سازی می‌گردد. به معنای دیگر اظهار نظر پیش از موقع در مورد ایده‌ها سبب«خودسانسوری» می‌گردد.

قانون دو | پرواز در رویا

در طی جلسه‌ی بارش مغزی بای هرگونه قید و بند فکری را کنار گذاشت. یعنی باید برای ایده‌ای خلاقانه از مرز منطق معمول و خطوط قرمز متداول عدول کرد. بنابراین با آرامش خیال و بی‌آنکه مورد انتقاد قرار گیرد، ایده‌سازی کند.

قانون سه | کمیت‌گرایی

هر اندازه ایده و فکر زیاد باشد دسته‌بندی موضوعی به آسانی صورت می‌گیرد. از میان انبوهی از ایده‌های متفاوت می‌توان بهترین را انتخاب کرد.

قانون چهار | مستندسازی

هر ایده‌ای که ارائه می‌شود هر چند هم که پیش پا افتاده باشد باید ثبت گردد و در معرض دید اعضای گروه قرار گیرد.

قانون پنج | تکوین ایده‌ها

پیش از اینکه ایده‌ها مورد ارزیابی قرار گیرند باید بیش از بیش، تکمیل گردد.این کار باعث می‌شود ایده‌هایی را که بدون ملاحظه یا دقت عرضه شده بودند، بازبینی، تغییر یا تکمیل شوند.

قانون شش | حضور برای عموم آزاد

با توجه به اینکه انگیزه‌ی درونی در خلاقیت شخصی و آزاداندیشی اهمیت دارد. حضور کمی و کیفی افراد کاملاً از روی میل و علاقه صورت می‌گیرد. حتی در جریان جلسه نیز اگر عضوی نخواهد بعضی نظریات را اعلام کند، اجباری ندارد.

قانون هفت | مشابه سازی آزاد است

از آنجا که هیچ‌گونه محدودیتی در مورد ذهن افراد وجود ندارد. اگر نظریات نزدیک به هم در بعضی قسمت‌ها مشابه باشد، اشکالی به وجود نمی‌آید و شاید همین مشابه‌سازی‌، باعث شود اندیشه‌های تازه و بکری به دست آید.

 

روش بارش مغزی چه فوایدی دارد؟

نتایج تحقیقات«پارس و میدو» در خصوص روش بارش مغزی، نشان می‌دهد:

• آموزش از طریق بارش مغزی، توانایی حل مسئله را در افراد افزایش می‌دهد.
• روش بارش مغزی بیشتر از روش‌های مرسوم آموزشی، به ایجاد عقاید و اندیشه‌های آفریننده منجر می‌شود.
• کوشش برای جهت دادن هرچه بیشتر به پاسخ سؤالات طرح شده، به افزایش پاسخ‌های آفریننده می‌انجامد.

نحوه انجام تکنیک بارش مغزی:

1. تجمع گروه تشکیل شده در مکانی معین
2. بازگویی و قرائت قوانین
3. نصب فهرست روی تخته یا دیوار
4. شروع جلسه با این عنوان« چه شیوه‌ها و راه‌هایی هست تا…»
5. حفظ صحبت‌های جلسه روی موضوع عنوان شده و دوری از حاشیه روی
6. ارائه‌ی ایده به روش‌های گوناگون:
   • فردی یا چرخشی
   • اگر کسی ایده‌ای ندارد با گفتن کلمه‌ی «دیگری» یا « از من بگذر» یا « یک نفر دیگر» کار را به نفر بعدی می‌سپارد
   • مزیت: همه در ایده‌سازی شرکت می‌کنند
7. نمایش ایده
   • ایده‌ها در معرض دید عموم قرار می‌گیرند
   • ایده‌های ثبت شده را با ماژیک روی مقوا بنویسیم با چسب روی دیوار یا تخته بچسبانیم
8. ارزشیابی ایده‌ها
   • اظهار نظر در مورد ایده‌های متفاوت
   • درجه بندی ایده‌ها بر اساس میزان اهمیت
   • ایده‌های پر اهمیت را با عدد 5 و کم اهمیت را با عدد 1 نشان دهیم
9. انتخاب
   • انتخاب برترین ایده به عنوان برترین راه‌حل
   • در معرض دید عموم قرار دادن ایده‌ یا راه‌حل انتخاب شده

روش بارش مغزی را می‌توان در گروه‌های کوچک و بزرگ مورد استفاده قرار داد. از مدرسه تا دانشگاه، سازمان‌ها، اداره‌ها و هر مکانی که گروهی دور هم جمع هستند. این روش کارآمد است و می‌تواند جرقه‌ای باشد برای روشن شدن خلاقیت افراد و فرصتی باشد برای بالا بردن قدرت اعتماد به نفس آن‌ها؛ زیرا بسیاری از ایده‌ها به خاطر ضعیف بودن، مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند و به فرد اجازه نمی‌دهند باز هم ایده‌های خود را ارائه دهد.

در این روش هر ایده‌ای گفته می‌شود، شاید ایده‌ای که شما فکر می‌کنید پوچ و بی‌معناست مورد پذیرش قرار گیرد، یا زمینه‌ و پایه‌ای برای ابداع ایده‌های خلاقانه‌ باشد.

باید بدانیم خلاقیت یک موهبت الهی است، اگر از این موهبت استفاده نشود، خود را عمداً از یک نعمت فوق‌العاده محروم می‌کنیم. برای پرورش خلاقیت نباید تعصب موضوعی داشته باشیم، بلکه باید روش‌های گوناگون را مورد بررسی قرار دهیم و بهترین آن را انتخاب کنیم و به کار ببریم.

یادمان باشد…

همه‌ی جوامع به خلاقیت نیاز دارند، زیرا خلاقیت اساس پیشرفت و مانع وابستگی خواهد بود.

«اگر بتوانیم مسائل یا مشکلات را به گونه‌ای دیگر حل کنیم یا اینکه از زاویه‌ی دیگری به آن‌ها نگاه کنیم و راه حل جدیدی برای آن پیدا کنیم، که باعث کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و…شود و در نهایت سود بیشتری را برای ما به ارمغان بیاورد، به این کار خلاقیت گفته می‌شود».

مهندس سعید تقدسی

---